دانستنی‌ها
چهار فاکتور اصلی درجه‌بندی الماس یا 4C’s معروف
اصطلاح امروزی 4C’s یا همان چهار فاکتور اصل درجه‌بندی الماس زاییدۀ ذهن بنیانگذار موسسه GIA آمریکا Robert M. Shipley است.
شیپلی یک خرده‌فروش جواهر بود که به شدت متعهد به حرفه‌ای کردن صنعت جواهرات در آمریکا بود و در اوایل دهه 1940 به فکر ابداع یک روش نوین و استاندارد برای درجه‌بندی الماس افتاد. شیپلی از اوایل دهه 1930 موسسه GIA را به‌منظور آموزش رسمی به جواهرسازان تاسیس کرد. از همان دوران او به فکر خلق سیستمی برای استانداردسازیِ درجه‌بندی جواهرات بود.
شیپلی بعد از مدت‌ها تلاش و همت، چهار فاکتور اصلی را برای درجه‌بندی الماس معرفی کرد. این چهار فاکتور با حرف C آغاز می‌شوند و به همین دلیل به 4C’s معروف هستند. این چهار فاکتور عبارتند از:
وزن: CARAT
رنگ: COLOR
پاکی: CLARITY
برش: CUT
چهار فاکتو اصلی درجه‌بندی الماس یا 4C’s
دلایل اصلی نیاز به یک سیستم استاندارد درجه‌بندی الماس
در طول تاریخ، تاجران الماس از اصطلاحات مختلف و متفاوتی برای توصیف کیفیت جواهرات استفاده می‌کردند. این قضیه به‌خصوص در مورد الماس بسیار مشکل‌ساز بود. زیرا به عنوان مثال برای توصیف رنگ از عباراتی مانند پاکیِ آب یا اشک چشم، برای توصیف پاکیِ الماس از عبارتی مانند بدون نقص ، برای توصیف کیفیت برش هم از عباراتی مانند بد ساخته شده یا خوب ساخته شده استفاده می‌شد. تنها فاکتوری که از قرن شانزدهم به طور ثابت استفاده شده عبارت CARAT برای توصیف وزن بود که آن‌هم بیش از بیست مقیاس مختلف مورد استفاده قرار می‌گرفت. تمام این ارزیابی‌ها بستگی مستقیم با سلیقه و نظر شخصی افراد داشت. انتقال مفهوم واقعی درجه کیفیت الماس مشتری بسیار دشوار بود.
اما شیپلی با ارداه و روحیه خستگی‌ناپذیری که داشت توانست 4C’s را به بخشی از زبان فعالان صنعت جواهر آمریکا تبدیل کند. در طی چند دهه این سیستم به عنوان سیستم درجه‌بندی بین‌المللی شناخته شد و بسیار مورد استقبال قرار گرفت. زیرا تمام فعالان این حوزه به زبانی مشترک برای صحبت درباره درجه کیفیت الماس رسیده بودند.
توصیف مقیاس‌های استاندارد درجه‌بندی الماس یا 4C’s
بعد از شیپلی جانشین او و دیگر همکارانش سعی در توسعه 4C’s و همچنین ارائه روش‌های عملی و استاندارد برای درجه‌بندی الماس کردند. آنها مقیاس‌های و شرایط درجه‌بندی این 4 فاکتور را این‌گونه توصیف کردند:
تعریف مقیاس واحد قیراط برای وزن
تا قبل از سال 1907، حداقل 23 استاندارد مختلف برای قیراط، از 187 میلی گرم تا 215 میلی گرم وجود داشت. GIA برای تعیین یک استاندارد مشخص وزنی برای تعریف قیراط به مطالعات و استاندردهایی که تیفانی در این زمینه تدوین کرده بود استناد کرد. درباره تاریخچه برند تیفانی اینجا بیشتر بخوانید. امروزه هر قیراط سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی معادل 0.2 گرم است.
تعریف مقیاس رنگی D-to-Z
مقیاس درجه‌بندی رنگ در GIA به صورت D-to-Z تعریف شد. این درجه‌بندی ازD شروع شد. زیرا تا قبل از این از عباراتی مانند A، AA، AAA و یا A، B و C استفاده می‌شد که درباره همین موارد هم اتفاق نظر خاصی وجود نداشت.
هدف سیستم درجه‌بندی رنگ D-to-Z این بود که الماس‌های بی‌رنگ تا رنگ‌های زرد در یک مقیاس استاندارد و واحد درجه‌بندی شوند. GIA از اوایل دهه 1930 و دورانی که شیپلی فعالیت می‌کرد تا سال 1953 روی این سیستم کار کرد. در نهایت در سال 1953 جانشین شیپلی Richard T. Liddicoat که بعدها توسط کارمندان به RTL معروف شد، سیستم درجه‌بندی رنگ D-to-Z را معرفی کرد.
در این مقیاس D برای درجه برتر رنگ یا بی‌رنگ انتخاب شد. علاوه بر معرفی این درجه‌های رنگ، GIA روش‌هایی برای این درجه‌بندی ارائه کردند. شرایط خاصی مانند نوع نور، پس زمینه خنثی برای رویت سنگ، نحوه نگه داشتن الماس برای مشاهده. علاوه بر این شرایط آنها گروهی از سنگ‌ها به نام MASTER STONE را ارائه کردند تا برای تعیین درجۀ رنگ الماس مورد نظر با این سنگ‌ها مقایسه می‌شد.
تعریف مقیاس پاکی FLAWLESS to I3
درجه‌بندی پاکی الماس زمینه دیگری بود که با ناهماهنگی در اصطلاحات و روش‌ها مواجه بود. برخی از متخصصان تجارت از عباراتی مانند کامل، بدون نقص و دارای نقص استفاده می‌کردند که بسیار مبهم بود. برخی دیگر نیز از اصطلاحاتی مانند آنچه امروز استفاده می‌شود نظیر VS، VVS استفاده می‌کردند اما بدون هیچ تعریف واحد و مشخصی. مقیاس پاکی GIA که در سال‌های بعد به‌خوبی تنظیم شد، امروزه این مقیاس درجه‌بندی شامل شش دسته است که از FLAWLESS تا I3 گنجانده شده و شامل ۱۱ درجه است.
همچنان‌که مستر استون‌ها و شرایط درجه‌بندی رنگ تعریف شد، برای درجه‌بندی پاکی الماس نیز ابزاری از طرف GIA تعریف شد. این مجموعه میکروسکوپ گوهرشناسی را معرفی کرد. گرِیدرهای GIA از این میکروسکوپ‌ها برای مشاهده دقیق داخل الماس استفاده می‌کنند تا تمام ناخالصی‌ها و ناپاکی‌های داخل سنگ را ترسیم کنند.
تعریف ارزیابی برش از طریق تعامل الماس با نور
GIA برای ارزیابی کیفیت برش الماس بر اسا استانداردهایی که تولکوفسکی برای برش برلیان درآورده بود عمل کرد. تولکوفسکی برش برلیان امروزی را با زوایای مشخصی ارائه کرد تا بیشترین بازگشت نور از الماس اتفاق بیفتد. این امر باعث درخشش بیشتر الماس در نتیجه بازی نور داخل الماس می‌شود.
این سیستم در طول دهه‌ها تکمیل شد و در سال 2006 پس از سال‌ها تحقیق که شامل مدلسازی کامپیوتری و بررسی مشاهدات عینی بود، سیستم درجه‌بندی برش برای الماس‌های گرد در برش برلیان ارائه شد. در این سیستم کیفیت برش از Excellent تا Poor درجه‌بندی شده است.
استاندارد 4C’s زبان یکسان برای درجه‌بندی الماس در جهان
GIA با ارائه استاندارد 4C’s و نظارت بر اجرای آن از طریق نمایندگی‌های معتبرش در سرتاسر جهان، تجارت الماس را متحول کرد.
البته در درجه‌بندی الماس و سایر سنگ‌های قیمتی به غیر از این چهار فاکتور موارد دیگری نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. از جمله فلورسنسی، بهسازی و . . . که در این بحث نمی‌گنجد.
