تاریخچه برشِ برلیانِ الماس ، از الماس راف تا برشِ برلیان امروزی

برلیان در واقع نام نوعی برشِ الماس هست. این برش یكی از متداول‌ترین و پرطرفدارترین نوع برش الماس است. حدود 75 درصد از میزان فروش الماس در دنیا، الماس در برشِ برلیان و به شکل گرد می‌باشد.

واژه برلیان یا brilliant به معنی درخشش است و این درخشش در نتیجه گردش نور داخل الماس و بازتاب آن به چشم انسان است كه اگر این برش به طور ایده‌آل صورت گیرد بیشترین میزان بازتاب نور را خواهد داشت كه در نتیجه بیشترین میزان درخشش را خواهیم دید.

اما این برش از ابتدا به این صورت نبوده و مسیر طولانی رو طی كرده تا به این حد از درخشش در الماس رسیده‌است.

شروع استفاده از الماس

این‌که بشر از چه زمانی شروع به استفاده از الماس به عنوان جواهر نمود، کاملا مشحص نیست. اما به وضوح می‌دانیم ابتدا هندی‌ها از این سنگ قیمتی استفاده می‌کردند. آن‌ها الماس را دارای قدرت ماورایی می‌دانستند و معتقد بودند که نباید به سنگ آسیبی برسانند زیرا قدرت جادویی سنگ خاموش می‌شود.

در بسیاری از متون قدیمی از الماس به‌عنوان ماده‌ای بسیار سخت یاد شده است. ابوریحان بیرونی یکی از معروف‌ترین کتاب‌ها در زمینه جواهرات به نام الجماهر فی الجواهر را در قرن پنجم ه.ق تقریبا معادل قرن دهم میلادی نوشته است. در این کتاب که حاوی اطلاعاتی ارزشمند درباره فلزات گران‌بها و آلیاژهای آن‌ها و گوهرها و سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی است، از الماس به عنوان سخت‌ترین ماده روی زمین یاد شده که می‌تواند روی همه سنگ‌ها خراش ایجاد کند.

پیدایش اولین برش‌های الماس

در واقع استفاده از الماس در زیورآلات از  قرون وسطی مد شد. در آن زمان الماس به زیبایی امروز نبود چون هنوز به روش‌های مناسبی برای برش الماس دست نیافته بودند. در نتیجه درخشش الماس به این زیبایی که امروزه در برش‌های مدرن برلیان می‌بینیم نبود. الماس سخت‌ترین ماده روی زمین است و سختی آن 10 در مقیاس موهس است. سختی به معنی مقاومت در برابر خراشیدگی است نه شکستگی. به مقاومت سنگ در برابر شکستگی سفتی گفته می‌شود. در قرن پانزدهم کشف شد الماس با قطعات ریزی که از خود الماس به‌دست می‌آمد قابل صیقل دادن می‌باشد. در این دوران فقط امکان جلای سطحی الماس وجود داشت. در تصویر زیر عکسی از یک انگشتر رومی مربوط به قرن سوم میلادی تاییدی بر استفاده از الماس به صورت راف است. اصطلاحا به این نوع الماس Point Cut گفته می شد.

بنابراین اکثر الماس‌ها فقط با انجام جلای سطحی مورد استفاده قرار می‌گرفت. اما از اواخر قرن شانزدهم ابزارآلاتی ابداع شد که امکان ایجاد برش و شکستگی در الماس را فراهم کرد. در تصویر زیر عکسی از یک انگشتر مربوط به اواخر قرن شانزدهم آمده که پیدایش برش Table cut را تایید می کند. در این برش در واقع بخشی از بالای کریستال الماس بریده می شد.

برش رُزکات یا فلامک

در طول قرن هفدهم تراش الماس دوره تکامل خودش را آغاز کرد و الماس‌تراش‌های اروپایی به روش‌هایی برای برش الماس دست پیدا کردند و برش رُزکات یا فلامک نتیجه همین دوران می‌باشد. خیلی از الماس‌های قدیمی دارای همین نوع برش هستند.

در این نوع برش، الماس دارای 24 صفحه است که در مقایسه با برش‌های قبلی الماس، درخشش و بازی نور بیشتری داشتند و زیبایی الماس را چندین برابر کردند. قسمت بالای این نوع برش حالت گنبدی دارد و الماس فاقد پاویلیون می‌باشد. در واقع زیر الماس صاف است.

اگرچه رُزکات با چرخش نور داخل الماس درخشندگی و نمای بیشتری از الماس را به جهان معرفی کرد، اما هنوز مسیر زیادی داشت تا به میزان درخششی که امروز در برش‌های برلیان می‌بینیم دست پیدا کند.

برش معدن قدیمی یا Old Mine Cut

این نوع از برش الماس، در جواهرات دوره جورجین و ویکتوریایی بسیار دیده شده‌است. این جواهرات مربوط به اوایل قرن ههجدهم تا اوایل قرن نوزدهم است. در این دوران همچنان الماس‌ها با دست برش می‌خوردند. به همین دلیل برای برطرف کردن ایراد عدم تقارن کامل گوشه‌های به شکل گرد درآمدند و الماس‌ها فرم کوسنی به خود گرفتند. برخلاف برش رُزکات در این نوع برش پاویلیون یا قسمت پایینی الماس شکل گرفت. در این نوع برش معمولا girdle یا کمربند الماس به صورت دست‌نخورده رها می‌شد و فرم طبیعی الماس در این منطقه قابل رویت بود. الماس در برش old Mine Cut مانند برش‌های برلیان امروزی دارای 58 صفحه بوده که البته این نوع برش کیولت یا نقطه انتهایی تقریبا بزرگی داشته است. در واقعا این نوع برش سرآغازی برای پیدایش برش برلیان مدرن محسوب می‌شود.

برش اروپایی قدیمی یا Old European Cut

پیشرفت‌های بیشتر در فناوری تراش الماس در دهه 1800 منجر به توسعه الماس تراش خورده اروپای قدیم شد – الماس‌هایی با میزهای بزرگ‌تر، وجه‌های کشیده و شکل گردتر ایجاد کرد.

از اوایل قرن نوزدهم پیشرفت‌های بیشتری در تجهیزات تراش الماس ایجاد شد. اما همچنان قسمت عمده کار با دست انجام می‌شد. این نوع الماس‌ها در جواهرات ویکتوریایی، ادواردین و آرت دکو که از اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم رواج داشتند استفاده می‌شد. برش اروپایی قدیمی نسبت به برش‌های نسل قبلی یعنی برش معدن قدیمی فرم گردتری داشتند اما هنوز به صورت کامل گرد نبودند. زیرا برش‌ها همچنان دستی انجام می‌شد. این نوع برش نیز دارای 58 صفحه بود. در تصویر زیر مقایسه ای از این دو برش آورده شده است.

اولین استانداردهای برشِ الماس

همانطور که گفته شد اواخر قرن هجدهم و آغاز قرن نوزدهم نمونه‌های اولیه برش برلیان نمایان شد. در اکثر نوشته‌ها مورخان از نام وینچزا پِروزی و کاردینال مازارین یاد کرده‌اند. اما کنکانش بیشتر نشان می‌دهد که نام پِروزی تنها در کتابی که یک جواهرساز فرانسوی به نام کلر در سال 1813 نوشته بوده آورده شده و جایی دیگر اثری ازین شخص نیست گویی یک شخصیت خیالی در کتاب کلر بوده‌است. درباره کاردینال مازارین هم نوشته‌های مختلفی وجود دارد اما مطمئن هستیم که در زمان او و به دستور او تعدادی از الماس‌ها و سنگ‌های قیمتی پادشاه فرانسه برش خورده‌اند اما مشخص نیست دقیقا خود او این برش‌ها را انجام داده یا شخص دیگری؟!

در سال 1750 دیوید جفریس، جواهرساز و جواهرفروش انگلیسی رساله‌ایی کامل درباره الماس و مروارید نوشت. او در این رساله به روش‌های تشخیص برش‌های خوب و بد الماس اشاره کرده بود و استانداردهایی را برای این برش‌ها ارائه کرد. اما مشخص نیست دقیقا در چه زمانی این برش‌ها ابداع شده بودند اما واضح هست که برش‌های اولیه برلیان هنوز خیلی مورد استقبال نبوده و در قرن هجدهم همچنان برش‌های قدیمی‌تر مد بوده‌است.

در استاندارد جفریس تقارن و زوایای وجه‌ها بیش از هر چیزی اهمیت داشت اما تکنولوژی و ماشین‌آلات بهینه‌سازی برش‌ها هنوز خیلی کارآمد نبودند. از طرفی هنوز وزن نهایی و جلوگیری از هدررفت الماس خیلی عامل تعیین کننده‌ای برای قیمت بود و همانطور که در فرم استاندارد برلیان در استاندارد جفریس مشخص هست فرم‌های مربعی شکل بیشتر استفاده می‌شده و این به دلیل فرم اولیه سنگ راف یا تراش نخورده الماس‌ها بوده است.

اختراع اولین ماشین مکانیکی برشِ الماس

در اواخر قرن هجدهم میلادی بزرگ‌ترین پیشگام برش‌های برلیان یعنی دکتر هنری مورس که یک الماس تراش اهل بوستون بود، با همکاری مهندسی به نام چارلز فیلد در سال 1874 ماشینی را اختراع کردند که به کمک نیروی بخار کار می‌کرد. این ماشین به مورس این امکان را می‌داد که برش‌های گرد و متقارن را پیاده کند. این شاید اولین بار بود که برش برلیان به شکل گرد ابداع شد. تا آن زمان برشِ الماس‌ها، دستی انجام می‌شد و معرفی این دستگاه برش مکانیکی، تحولی در صنعت تراش الماس بود. در اروپا به سرعت ازین ماشین‌ها الگوبرداری شد و الماس‌های زیادی با این روش تراشیده و این شکل گرد تبدیل به یک استاندارد با نام old European cut شد.

مورس نه تنها با اختراع این ماشین گامی بزرگ در رسیدن به تراش‌های برلیان امروزی برداشت بلکه با تغییر زوایای قسمت بالایی و پایینی الماس نسبت به هم، توانست درخشش بیشتری در الماس ایجاد کند. برخلاف استفاده از ماشین ابداعی مورس، روش‌هایی که برای برش بهینه ارایه کرد خیلی مورد استفاده اروپایی‌ها قرار نگرفت.

خلق برشِ برلیانِ الماس به شکل امروزی

در دومین دهه قرن بیستم دو مرد با نام‌های فرانک وید و مارسل تولکوفسکی ایده‌های خود درباره رعایت تناسب در برش‌های برلیان را ارائه دادند. فرانک وید نظرات خود را در سال 1916 منتشر کرد اما تولکوفسکی در سال 1919 علاوه بر انتشار ایده‌هایش اقدام به ترکیب یافته‌های خود با محاسبات ریاضی کرد. او از طریق این محاسبات اثبات کرد که نظریاتش می‌تواند برش برلیان را به درخشش بیشتری برساند. در این برش برای هر کدام از قسمت‌ها و وجه‌های الماس و زوایای قرارگیری نسبت به هم استانداردی در قالب اعداد و ارقام ریاضی وجود داشت.

نسبت‌هایی که تولکوفسکی به‌دست آورد در طول قرن بیستم به مرور تبدیل به یک استاندارد معتبر شد. امروزه تقریبا همه الماس‌هایی که به شکل گرد و در برش برلیان تهیه می شوند از استاندرادهای تولکوفسکی پیروی می‌کنند و این نسبت‌ها معیاری برای تایید کیفیت برش الماس‌های برلیان می‌باشند. برای اطلاعات بیشتر درباره استاندارهای برش الماس اینجا بیشتر بخوانید.