جواهرات ملی ایران, دانستنی‌ها, سرگذشت جواهرات معروف
الماس دریای نور ، بزرگترین الماس صورتی دنیا
مشخصات کلی الماس دریای نور
الماس دریای نور، بزرگترین الماس صورتی دنیاست که تا کنون دیده شده است. این الماس دارای وزنی بین 175 تا 195 قیراط است که از نظر اندازه، پاکی و رنگ یکی از بی‌نظیر‌ترین الماس‌های دنیا محسوب می شود. الماس دریای نور در حال حاضر روی یک پیشکلاه به عنوان بخشی از جواهرات سلطنتی در خزانه جواهرات ملی ایران نگهداری می‌شود.
این سنگ بی‌نظیر علاوه بر مشخصات فیزیکی خاصی که دارد، دارای پیشینه تاریخی بسیار طولانی است که بر اهمیت این سنگ افزوده است.
در سال 1347 ه.ش. تیمی از طرف دانشگاه سلطنتی تورنتوی کانادا برای بررسی گنجینه جواهرات خزانه ملی، وارد ایران شدند و تحقیقات گسترده‌ای روی جواهرات ایران انجام دادند. نتایج این تحقیقات در قالب یک کتاب با نام جواهرات سلطنتی ایران به چاپ رسید. اطلاعاتی که در این نوشته موجود است بر اساس مطالب این کتاب می‌باشد.
تاریخچه ورود الماس دریای نور به ایران
الماس دریای نور به همراه کوه نور و تعداد زیادی از سنگ‌های قیمتی در لشکرکشی نادرشاه افشار به هندوستان در سال 1739 م. مصادف با 1118 ه.ش. وارد ایران شد. نادرشاه نام‌های کوه نور و دریای نور را برای آنها انتخاب کرد. طبق مستندات موجود الماس دریای نوری که نادرشاه به ایران آورد از دریای نوری که اکنون در خزانه ملی جواهرات می‌باشد بزرگ‌تر بوده که در ادامه به این مساله می‌پردازیم.
کوه نور طی اتفاقاتی از ایران خارج شد و در حال حاضر روی تاج ملکه مادر در انگلستان قرار دارد. این تاج به همراه سایر جواهرات خاندان سلطنتی انگلستان در برج لندن نگهداری می شود.
الماس دریای نور در اختیار پادشاهان قاجار
بعد از مرگ نادرشاه این الماس توسط آغا محمدخان قاجار ضبط شد و در بین شاهان سلسله قاجار دست به دست شد.
اولین نوشته‌ها درباره این سنگ متعلق به سِرهارفورد جونز بریجز، می‌باشد. لطفعلی‌خان زند از سرهارفورد درخواست کرده بود تا نماینده او در زمینه فروش برخی جواهرات سلطنتی باشد.
سرهارفورد اولین بار در سال 1170 ه.ش. این الماس را دید و مطالبی را درباره آن با این مضمون مکتوب کرد:” دریای نور یک سنگ تراش‌خورده به شکل تِیبل یعنی مستطیلی با سطح صاف، رنگ صورتی و به زلالی آب می باشد که از نظر شکل و اندازه و رنگ و پاکی با سنگ گِرَند تِیبل که تاورنیه آن را در سال 1642 م. مصادف با 1021 ه.ش. در هندوستان دیده، مطابقت می کند”.
در آن زمان دریای نور به همراه یک الماس دیگر به نام تاجِ ماه روی بازوبند لطفعلی‌خان زند قرار داشت. اگر این سنگ همان گرند تیبل باشد حدود 400 سال از اولین باری که دیده شده می‌‌گذرد و یکی از تاریخی‌ترین الماس‌های دنیا می باشد.
با تغییر مُد و نحوه پوشش لباس و جواهرات، پادشاهان دیگر از بازوبندهای الماس نشان استفاده نمی‌کردند. بنابراین الماس دریای نور در کاخ گلستان بدون استفاده باقی‌ماند. تا اینکه در سال 1902 م. مصادف با 1281 ه.ش. به صورت یک پیشکلاه روی کلاه مظفرالدین شاه در هنگام سفرش به انگلستان دیده شد.
بعد از به قدرت رسیدن رضاشاه، او نیز از این جقه چندین بار استفاده کرد و بعد از آن هم به همین صورت باقی‌ماند.
الماس دریای نور روی پیش کلاه
تاریخچه الماس دریای نور
گرند تیبل معروف تاورنیه در ایران
طبق گفته سرهارفورد این سنگ می تواند همان گرند تیبل تاورنیه باشد. تاورنیه در دفترچه خود شکل گرند تیبل را نقاشی کرده بود. اما روی این تصویر ابعادی مشخص نشده و تنها اطلاعاتی درباره وزن آن که حدود 242 قیراط بوده ثبت شده است. اما الماس دریای نور که روی پیشکلاه قرار گرفته، وزنی بین 175 تا 195 قیراط دارد که از وزن گرند تیبل کمتر می باشد.
وزن به صورت حدودی قید شده است، زیرا محققان کانادایی اجازه آسیب زدن به جواهرات خزانه ملی را نداشتند. بنابراین وزن تمام سنگهایی که روی جواهرات مختلف بودند را به صورت تقریبی تخمین زده‌اند.
روی یکی از صفحه‌های قسمت پایینی سنگ نوشته شده است : “سلطان صاحبقران فتحعلیشاه قاجار 1250” که سال فوت فتحعلیشاه است. با توجه به دست‌نوشته‌های موجود قسمتی از الماس در زمانی نامعلوم در اثر حادثه‌ای عمدی یا غیرعمدی از آن جدا شده است.
احتمالا در همان سالی که فتحعلیشاه از دنیا رفته این سنگ مجددا تراش خورده و نام فتحعلیشاه و سال فوتش روی آن حک شده است.
یافتن جفت الماس دریای نور
طبق تحقیقات تیم کانادایی مشخص شد سنگ دیگری در خزانه وجود داشت که به لحاظ ویژگیهای فیزیکی و کریستالوگرافی بسیار شبیه به دریای نور بوده است. آن الماس، الماس نورالعین بود. الماسی که روی تاجی به همین نام کار شده ایت. تاجی که برای مراسم ازدواج فرح دیبا و محمدرضا پهلوی توسط هری وینستون ساخته شده بود.
وزن الماس نورالعین حدود 60 قیراط می باشد و وزن دریای نور بین 175 تا 195 قیراط می‌باشد. بنابراین وزن مجموع آنها بین 235 تا 255 قیراط می‌شود. با احتساب کسر وزن الماس هنگام تراش به نظر می‌رسد این دو سنگ هر دو از یک قطعه بوده‌اند و بعد از تراش به صورت فعلی درآمده‌اند.
داستان بازپس گیری دریای نور از روسیه
در تیرماه سال 1287 ه.ش. کلنل لیاخوف روسی به دستور محمدعلی شاه قاجار مجلس را به توپ بست. این امر باعث خشم و عصبانیت مشروطه خواهان و قیام آنها شد. یک سال بعد در پی تصرف تهران توسط مشروطهخواهان در تیرماه سال 1288ه.ش. محمدعلیشاه قاجار به همراه خانواده و اطرافیانش به سفارت روسیه پناه برد و مدتی در آنجا ماندند. این دوره یک ساله به دوره استبداد صغیر شهرت دارد. درباره استبداد صغیر و ماجرای به توپ بستن مجلس اینجا بیشتر بخوانید. محمدعلی شاه هنگام فرار به سفارت روسیه جواهرات زیادی از جمله الماس دریای نور را با خود برده بود و مدعی شده بود که جواهرات شخصی بوده است. اما مشروطهخواهان متوجه این مساله شدند و طی نامه‌نگاری‌ها و اقداماتی الماس دریای نور و تعدادی از جواهرات که متعلق به خزانه بود و جزو جواهرات شخصی نبود را بازپس گرفتند.
اکنون این الماس بی‌نظیر که یکی از 10 الماس معروف دنیا است در خزانه ملی جواهرات ایران نگهداری می‌شود.
