جواهرات ملی ایران, دانستنی‌ها
جقه نادری ، جقه ای متعلق به نادرشاه یا ادای احترام از جنس جواهر!
جقه نادرشاه، یا جقه نادری جقه ای متعلق به نادرشاه است یا ادای احترام از جنس جواهر به این پادشاه فاتح و کشورگشای ایرانی!
جقه یکی از متداول‌ترین زیورآلات شرقی بوده که برای زینت عمامه و کلاه مورد استفاده قرار می‌گرفته است. استفاده از این نوع زیور در دوران صفویه، نه تنها در ایران که در کشورهای اطراف مانند عثمانی رواج زیادی داشته است.
جقه‌های زیادی در خزانه ملی جواهرت ایران وجود دارد که جقه نادری یا جقه نادرشاه بی‌شک یکی از معروف‌ترینِ آن‌هاست. شاید در نگاه اول به‌دلیل نام این جقه تصور شود که این زیور متعلق به نادرشاه افشار بوده اما در واقعیت این‌طور نیست.
در سال 1347 ه.ش. تیمی از طرف دانشگاه سلطنتی تورنتوی کانادا برای بررسی گنجینه جواهرات خزانه ملی، وارد ایران شدند و تحقیقات گسترده‌ای روی جواهرات ایران انجام دادند که نتایج آن در قالب یک کتاب با نام جواهرات سلطنتی ایران به چاپ رسید و اطلاعاتی که در این نوشته موجود است بر اساس مطالب این کتاب می‌باشد.
مشخصات ظاهری جقه نادری
طول جقه نادری حدود 13 سانتیمتر و وزن آن حدود 33 مثقال است. روی جقه طرح هایی از درفش و نیزه و توپ جنگی دیده می‌شود. در میانه جقه یک زمرد در برش دامله و شکل دایره به قطر حدود 3 سانتیمتر و به وزن حدود 65 قیراط قرار گرفته است. 5 زمرد اشکی، 2 تا در بالا و 3 تا در پایین جقه آویزان است. بزرگترین زمرد اشکی در بالا سمت چپ با ابعاد 14*16 میلیمتر و به وزن حدود 20 قیراط است. 4 زمرد دیگر به ابعاد حدود 10*13 میلیمتر می‌باشند. همه زمردها متعلق به کلمبیا و با کیفیت عالی می‌باشند.
اطراف زمردها تمام سطح جقه با الماس پوشانده شده است. در میانه جقه در دو طرف زمرد گرد میانی، طرح پرچم دیده می‌شود که روی سطح آن‌ها با الماس‌های رنگی به رنگ‌های پرچم ایران پوشانده شده است. در برخی متون گفته شده این سنگهای قرمز یاقوت قرمز هستند که صحیح نیست. زیر پرچم‌ها طرح‌های توپ چنگی، نیزه و طبل دیده می‌شود.
آیا جقه متعلق به نادرشاه است؟
دلایل زیادی وجود دارد که بر اساس آن‌ها این جقه در دوران نادرشاه ساخته نشده است. مهم‌ترین دلایل عبارتند از:
- هیچ مستنداتی مبنی بر استفاده از توپ جنگی در ایران تا قبل از سال 1880 میلادی، یعنی دوره ناصرالدین‌شاه قاجار، وجود ندارد.
- با توجه به این‌که فتحعلیشاه قاجار بسیار علاقه‌مند به استفاده از جواهرات و علی‌الخصوص جقه بوده است و پرتره‌های زیادی از او به جقه‌های مختلف وجود دارد، اما عدم حضور این جقه در پرتره‌های او نشان می‌دهد که قطعا در زمان او وجود نداشته است. درباره جقه روی تاج کیانی اینجا بیشتر بخوانید.
- از طرفی تکنیک‌های ساختی که در جقه به‌کار رفته است نیز به اواخر قرم نوزدهم میلادی بازمی‌گردد.
- با توجه به ترتیب قرار گرفتن رنگ‌های پرچم، که در دوره امیرکبیر و به دستور او ایجاد شد، می‌توان با قاطعیت گفت که این جقه قبل از دوره امیرکبیر ساخته نشده است. درباره سیر تکامل و تحولات پرچم ایران اینجا بیشتر بخوانید.
با توجه به دلایلی که ذکر شد این جقه متعلق به نادرشاه افشار نیست. اما قطعا نوعی ادای احترام به کشورگشایی‌های او بوده است.
سرنوشت جقه نادری
جقه نادری یا جقه نادرشاه اکنون در خزانه جواهرات ملی ایران نگهداری می‌شود.
