جواهرات ملی ایران
نیم‌تاج شاهزاده فاطمه یا نیم‌تاج خورشید، نیم‌تاجی به جا مانده از دوران قاجار
نیم‌تاج شاهزاده فاطمه یا نیم‌تاج خورشید، نیم‌تاجی به جا مانده از دوران قاجار است که در حال حاضر در خزانه ملی جواهرات ایران نگهداری می‌شود.
نام این نیم‌تاج به‌دلیل شباهتش به اشعه‌های خورشید به‌نام نیم‌تاج اشعه خورشید یا Sunburst Tiara معروف هست.
به نظر من این نیم‌تاج بعد از نیم‌تاج نورالعین، یکی از زیباترین نیم‌تاج‌های موجود در خزانه ملی جواهرات ایران است. درباره نیم‌تاج نورالعین اینجا بیشتر بخوانید. اطلاعات دقیقی از سازنده نیم‌تاج و یا سال دقیق ساختش در دست نیست.
در سال 1347 ه.ش. تیمی از طرف دانشگاه سلطنتی تورنتوی کانادا برای بررسی گنجینه جواهرات خزانه ملی، وارد ایران شدند و تحقیقات گسترده‌ای روی جواهرات ایران انجام دادند که نتایج آن در قالب یک کتاب با نام جواهرات سلطنتی ایران به چاپ رسید و اطلاعاتی که در این نوشته موجود است بر اساس مطالب این کتاب می‌باشد.
با توجه به فرم و نوع طراحی بیشتر به نیم‌تاج‌های نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی یعنی دوران ناصرالدین شاه می‌ماند. خیلی هم دور از ذهن نیست زیرا در دوران ناصرالدین‌شاه هم زیورآلات زیادی ساخته شده‌است.
اگر نیم‌تاج در دوران ناصرالدین شاه ساخته شده باشد به احتمال زیاد برای زنان دربار ساخته شده بوده است. زیرا شاهان قاجار قبل از ناصرالدین‌شاه و پدرش محمدشاه، از برخی نیم‌تاج‌ها به‌عنوان زینت کلاه نیز استفاده می‌کردند. اما در دوران ناصرالدین‌شاه نیم‌تاج‌ها توسط زنان دربار استفاده می‌شده، شاه و سایر مردان از جقه یا پیش‌کلاه برای زینت کلاه‌هایشان استفاده می‌کرده‌اند.
مشخصات ظاهری نیم‌تاج
ویژگی چشمگیر این نیم‌تاج زیبا، اسپینل صورتی بسیار خوشرنگ و لعاب در میانه نیم‌تاج است. وزن این اسپینل صورتی حدود 25 قیراط است. اسپینل در قابی از الماس‌های درشت احاطه شده است. اطراف الماس‌ها زمردهای به شکل اشکی قرار گرفته، هفت زمرد که پشت آن‌ها صاف می‌باشد. پایین هر کدام سوراخی قرار دارد که روی آن‌ها با الماس پوشانده شده است.
درشت ترین زمرد با ابعاد 26 در 16 میلی‌متر وزنی حدود 20 قیراط دارد. دو زمرد دیگر در برشی به شکل برگ در پایین اسپینل قرار گرفته است. میانه زمردها مزین به تزئیناتی از الماس می‌باشد که در انتهای هر کدام یک مروارید قرار دارد. در مجموع شش مروارید در تاج به‌کار رفته که بزرگترینشان 6 میلی‌متر قطر دارد. در دوطر تاج هم دو گل درشت با الماس قرار گرفته است.
وجود زمرد ها و گلهای الماس در کنار خورشیدی که در میانه تصویر شده نقشی از حیات و زندگی و رویش گیاهان در پرتو نور خورشید را برای من متصور می شود.
چرا این قطعه به نیم‌تاج شاهزاده فاطمه معروف است؟
این تاج در واقع متعلق به دوره ناصرالدین شاه می باشد، اما چون به دفعات توسط شاهزاده فاطمه پوشیده شده است به نام او معروف می باشد.
شاهزاده فاطمه، خواهر ناتنی محمدرضا پهلوی بوده است. درباره زندگی فاطمه پهلوی اینجا بیشتر بخوانید. مادر او، دومین همسر رضاشاه، عصمت الملوک دولتشاهی، از خاندان قجری بوده است. احتمالا علاقه شاهزاده فاطمه به این نیم‌تاج از پیشینه قجری این قطعه نشات گرفته بوده است. فاطمه پهلوی بعد از انقلاب ایران به لندن مهاجرت کرد و در سال 1987 در همانجا در گذشت. در بسیاری از مطالب موجود در سایت‌های ایرانی و غیرایرانی، گفته‌شده که شاهزاده فاطمه این نیم‌تاج را در روز تاجگذاری محمدرضا پهلوی و فرح پهلوی استفاده کرده است!!
اما با توجه به عکسهایی که از شاهزاده فاطمه به‌جا مانده به وضوح مشخص است که بانویی که این نیم‌تاج را روی سرگذاشته، فاطمه پهلوی نیست.
این نیم‌تاج در روز مراسم تاجگذاری توسط رزا بزرگ‌نیا، همسر احمدرضا پهلوی استفاده شده و عکسهایی که در بیشتر وبسایت‌ها با نام فاطمه پهلوی منتشر شده متعلق به رزا بزرگ‌نیا می‌باشد. رزا بزرگ‌نیا همسر احمدرضا پهلوی برادر تنی فاطمه پهلوی می‌باشد.
تاج شاهزاده فاطمه یا Sunburst Tiara اکنون در خزانه ملی جواهرات ایران نگهداری می‌شود.
